Ahlakın ana unsurları dörttür:
Hikmet ile biz ruha ait bir hasleti kastederiz; ki, o hasletle ruh bütün ihtiyari durumlarda doğruyu yanlıştan ayırt eder.
Adalet ile biz ruha ait bir haleti ve gücü kastederiz, ki, onunla (kişi) öfke ve şehveti idare eder ve onları hikmetin gerektirdiği yöne sevk ederek serbestlik ve frenleme anlarında hikmetin iktiza ettiği biçimde zabt-u altına alır.
Şecaat ile de öfke gücünün, atılganlık ve geri duruş hallerinde akla boyun eğişini kast ediyoruz.
İffet ile de şehvet gücünün akıl ve şeriat terbiyesiyle terbiye edilmesini kastediyoruz.
Şu dört şeyin mutedil, normal olmasından tüm güzel huylar meydana gelir. Kur’an-ı Kerim müminlerin vasıflarını beyan ederken bu huylara da işaret etmiş ve şöyle buyurmuştur;
Müminler ancak o kimselerdir ki, Allah’a ve Resulüne iman ettikten sonra şüpheye sapmayıp Allah yolunda canlarıyla savaşırlar. İşte onlar (imanlarında) sadık olanların ta kendileridir (Hucurat Süresi 15)
Şüpheye düşmeden Allah’a ve Resulüne inanmak, kuşkusuz yakin gücünün (kuvvetli bir inancın) sonucudur. Bu güçlü inanç ise aklın mahsulü, hikmetin de doruğudur. Mal ile mucahade ise, şehvet gücünü hakimiyet altına almış olmanın belirtisi bulunan cömertliğin sonucudur.
Nefis ile cihad da öfke gücünü akıl şartı ve i’tidal sınırı üzerinde kullanmaya yönelik bir şecaahattir
Allah Teala ashab-ı kiramı vasfederek şöyle buyurmuştur; Onun maiyetinde bulunanlar da kafirlere karşı çetin (ve metin), kendi aralarında merhametlidirler (Fetih Süresi 29)
Ayetin bu ifadesi katılığın da bir yeri, acımanın da bir yeri olduğunu, olgunluğun her yerde şiddet göstermekte veya her durumda merhametli bulunmakta olmadığını gösterir.
Kaynak: İmam-ı Gazali / İmam-ı Gazali’den Müminlere Vaazlar / bkz: 370-371
