Dinimize Göre Eti Yenmeyen Hayvanlar

Hayatımız ve sıhhatimizin emniyeti ve Müslümanlık yönünden maddeten ve manen İslamiyet’in dışında kalan milletlere benzememek ve onların maruz kaldıkları tehlike ve sıkıntılara bizim de maruz kalmamamız için, yüce Allah yarattığı mahluklarından bazılarının etlerinin yenmesini, şer’i bir hikmetin icabı olarak kullarına haram kılmış, bunların dışında kalan hayvanların yenmesini ve avlanmasını da helal ve mubah kılmıştır.

Burada sadece yenmeleri dinen haram olan hayvanlardan söz edilecektir. Bir ayet-i kerimede bu hususta mealen şöyle buyurulmaktadır:

✓ “Size şunlar haram kılındı: Ölü, kan, domuz eti, Allah’tan başkasının namına boğazlanan, bir de boğulmuş, yahut vurulmuş, yahut yuvarlanmış, yahut susulmuş, yahut canavar yırtmış olup da canı üzerinde iken kesmedikleriniz ve dikili taşlar üzerinde boğazlananlar ve zarlara kısmet paylaşmanız, hep bunlar birer yoldan çıkıştır ⁽¹⁾“

Bu sıralanmaya göre:

1 ▬ Kesilmeksizin ölen hayvan yenmez

2 ▬ Kan: Yani akıtılmış kan da yenmez. Ancak damarlarda, ciğer, böbrek ve dalaktaki kalan kan temizdir. Tabii bu hüküm, usulüne uygun olarak kesilen hayvanlara göredir. Kendi kendine ölen bir hayvanın eti de, vücudundan akan ve akmayan kanı da tamamen pis ve haramdır.

3 ▬ Domuz eti: Domuzun kendisi aynen pistir. Zîra ,-bir ayette “Çünkü o pistir ⁽²⁾” buyurulmuştur. Domuzun kendisi mutlak surette pis olduğu için eti de pistir, kesmek veya herhangi, bir suretle temizlenmez.

Ancak dikiş için iplik yerine kullanılmada zaruret görülen yerlerde domuzun sadece kılından faydalanılır. Necaset-i ayn olduğu için başka hiçbir şeyini kullanmak caiz değildir

4 ▬ Kesilirken üstüne Allah’tan başkasının ismi çekilendir. Bu bir şirktir. Böyle kesilen bir hayvan da manevi ve hukuki haysiyetle murdar ve haramdır

5 ▬ Boğulan: Yani gerek takıldığı iple, gerek başka bir şey ile, gerek el ve gerek ağaç ve taş arasına sıkışarak, netice olarak herhangi bir suretle nefesi tıkanarak boğulup ölen.

6 ▬ Vurulmuş: Yani yakından veya uzaktan herhangi bir darbe ile vurulup ölmüş olan

7 ▬ Yüksekten aşağı veya bir kuyuya, bir suya düşerek parçalanan, yahut boğula

8 ▬ Toslaşan, at veya diğer bir hayvan çiftesiyle ölen.

9 ▬ Vahşi ve yırtıcı bir hayvan tarafından telef edilen.

Bu sayılan beş hayvanın beşi de kesilmekle kanları akıtılmamış olduğundan tamamen ölü hükmünde olup, haramdırlar. Ancak henüz canları çıkmadan yetişip kesmek suretiyle hayatlarına son verilenler haram değildir.

Binaenaleyh debelenirken henüz gözünü kırpar veya kuyruğunu oynatır veya bacağını depretirken bile yetişilip kesilebilenler helal olur. Kesme sırasında ölü veya diri olduğu bilinemeyen ve kanı akmayan hayvanın ağzını, yahut gözünü açması ve ayağını uzatması ve tüylerinin yatışması ölüm alametidir, yenmesi helal olmaz.

Ağız ve göz yumması ve ayağını çekmesi ve tüylerinin dikilmesi hayat alametidir, yenmesi helal olur

Kesilme ameliyyesinin şer’an tahakkuk edebilmesi için de:

• a-) Kesilen hayvanın boyun dibinden, yani gerdandan çene altına kadar olan yerden kesilmesi,

• b-) Kesilmesi vacip olan nefes borusu, yemek borusu ve şahdamarları tabir olunan iki damarın kesilmesi

• c-) Hayvanı zahmetsizce kesebilecek keskin bir aletin bulunması

• d-) Kesenin Müslüman veya ehl-i Kitab olması; müslim ise ihramda bulunmaması. Bir ayet-i celilede; “Kendilerine kitab verilenlerin taamları —yani kestikleri ve avladıkları— size helaldir. Sizin taamlarınız da onlara helaldir ⁽³⁾” buyurulmaktadır.

Buna göre ehl-i Kitabın zahir-i hale göre kestikleri ve zahiri olarak Müslüman olduklarını iddia eden kimse, gerek ehl-i Sünnet olsun ve gerek olmasın İslam’ın çerçevesi dahilindeki fırkalardan olduktan sonra kestikleri yenir

• e-) Besmele-i şerîfe çekilmesi: Bir ayet-i celilede besmelesiz kesilen bir hayvanın yenmesinin helal olmayacağı şu şekilde beyan buyurulmaktadır: “Üzerine Allah’ın adının anılmadığı kesilmiş hayvanları yemeyin. Bunu yapmak Allah’ın yolundan çıkmaktır ⁽⁴⁾“.

O halde kasten Besmelenin terkedilmemesi lazımdır. Şurası unutulmamalıdır ki kesmek veya Besmele çekmekle pis olan hayvan temiz ve helal olmuş olmaz. Ancak temiz olan hayvan pis ve haram olmaktan kurtarılır.

10 ▬ Dikili taşlar ve putlar üzerine kesilenler de helal değildir.

11 ▬ Zarlarla ksmet talep etmek bahse girişmek ve kura çekmek neticesi kesilen hayvan, kumar vasıtası olduğu için haramdır.

12 ▬ Kara hayvanlarından olan ehli at, ester, eşek yenilmediği gibi ehli olan veya olmayanlardan kedi, köpek, kurt, çakal, şahin, doğan, çaylak, papağan gibi yırtıcı ve etle geçinen vahşi hayvanlar ve yırtıcı kuşlar, leylek, akbaba, kartal ve karga gibi leş ve pislik yiyen kuşlar dahi yenilmez.

13 ▬ Fare, köstebek, kirpi, gelincik, kertenkele, yılan, kurbağa, kaplumbağa, salyangoz, solucan gibi hayvanların sınıfına giren bütün kurtlar ve böcekler, haşerelerden sinek, arı ve kelebek ve şair haşerat dahi yenilmez.

Özet olarak denebilir ki; kara hayvanının helal olarak avlanmasında haşerat nevinden olmaması gerekir. Çekirge müstesna, bunun yenmesine dinen cevaz vardır.

14 ▬ Su hayvanlarında, balık cinsinden olmayan midye, istiridye, yengeç, teke, İstakoz ve bunlara benzer hayvanların yenmesi haramdır. Su hayvanlarının avlanarak yenmesi için balık cinsinden olması şarttır.

Çünkü balık cinsinden olmayan bu hayvanların “Deniz pisliklerinden hasıl olmaları veya pislikten istifade etmelerine binaen bunları yiyenlerde ekseriya veca ıstırap vuku bulmakta, bazan da zehirlenme olduğundan, bunların yenmesi tahrimen mekruhtur

15 ▬ Avlanmanın ve yakalamanın dini usulüne göre hareket edilmeksizin elde edilen kara ve deniz hayvanlarının yenmeleri de helal olmaz. Bilhassa kara avcılarının, kasapların ve balıkçıların avlanma ve kesme hususunda dini vecibelere riayet etmeleri şarttır. Aksi takdirde avlanan ve kesilen temiz hayvanlar pis ve haram olur. Besmelenin unutularak terkedilmesinde bir mahzur yoktur.

Kaynak: Mehmet Çiftçi (Finike Müftüsü) / Diyanet İlmi Dergisi / Ocak 1970

(1-Maide Süresi 3) (2-Bakara Süresi 173) (3-Maide Süresi 4) (4-En’am Süresi 21)