Geceyi ihya etmenin yedi mertebesi vardır:
1-) Gecenin tamamını ibadetle geçirmektir. Bu, kendilerini yalnız Allah’a ibadet etmeye vermiş, ona münacattan lezzet almış kuvvetli kimselerin şanıdır. Bütün geceyi ihya etmek onlar için bir besin, kalblerini diri tutan bir vesile olmuş da geceleri uzun ibadetlerle yorulmamışlar, uykuyu gündüze bırakmamışlardır. Tabiinden kırk kişi bu vasıfla şöhret yapmışlardı.
2-) Gecenin yarısını ibadetle geçirmektir.
3-) Gecenin son yarısının üçte birini ihya etmektir.
4-) Gecenin sonlarına doğru altıda birini (veya beşte birini) ihya etmektir.
5-) Belli bir tertip gözetmeden uyuyup sonra gecenin herhangi bir bölümünde kalkıp ibadet etmektir.
6-) Dört rekat veya iki rekat namaz kılınabilecek bir müddet kalkmaktır. Gece ortasında kalkmayan kişi sabah namazından önce seher vaktinde kalkmayı ihmal etmemelidir.
7-) Kişinin uyurken sabah vaktine girmesi doğru değildir. Bu da yedinci mertebedir.
Resul-i Ekrem’in (s.a.v) miktar bakımından geceyi ihya edişine gelince; O belli bir kuralı gözetmemiştir. bazen gece yarısında, bazen gecenin üçte birlik bölümünde, bazen üçte ikilik bölümünde, bazen da gecenin altıda bir cüz’ünde kalkardı.
Gece ibadetleri gecelere göre değişirdi. Resul-i Ekrem’in (gece ibadetinde) bir tertip gözetmediğine Kur’an’ın iki yerinde işaret edilerek şöyle buyrulur: Şüphe yok ki Rabbin, senin gecenin üçte ikisinden biraz eksik, yarısı, üçte biri kadar ayakta durmakta olduğunu biliyor (Müzzemmil Süresi 20)
Hz Aişe’den (r.anha) şöyle rivayet edilmiştir: Resulüllah (gece) horozun ötüşünü duyduğunda kalkarlardı.
Horozların ötüşleri ise gecenin son altıda birine ve daha az bölümüne rastlar.
Kaynak: İmam-ı Gazali / İmam-ı Gazali’den Müminlere Vaazlar / bkz: 181-182
