Kimlerle Dost ve Arkadaşlık Kurulmaz?

İsa (a.s)’a vahiy geldi ki;

Ey İsa: Eğer bütün yerdekilerin ve göktekilerin ibadetini yapsan ve içinde benim için dostluk ve benim için düşmanlık olmazsa, bütün bu ibadetlerin sana hiçbir faydası olmaz.

İsa (a.s) buyurdu ki; Asilere düşmanlık yapmak suretiyle Allah’a dost olun, asilerden uzak olmakla Allah’a yakın olun ve onlara buğz bağlamakla Allah’ın rızasını alın.

Dediler ki; Kimlerle oturup kalkalım ?

Buyurdu ki; Sorduğunuz zaman size Allah’ı hatırlatan, sözleri amelinizi artıran işleri sizi ahirete teşvik eden kimselerle oturun kalkın.

Bil ki, Allah’a itaat edenleri seven kimse, kafirlere de zalimlere de buğz bağlar, düşmanlık eder. Çünkü bir kimse bir kimseyi severse elbette onun dostuna dost, düşmanına düşman olur.

Allah Teala kendisi de, zalimlere ve kafirlere düşmandır. Eğer bir Müslüman fasık olursa, Müslümanlığı için sevilir, fasıklığı için de ona düşmanlık yapılır. Böylece sevgi ve düşmanlığı bir yerde toplamış olur

Dostuna eziyet eden kimseye kızmazsan bu, o dostluğunun asılsız ve temelsiz olduğuna delil olur.

Bil ki herkesi dost edinmek caiz değildir. Çünkü üç huyu bulunan kimseler sevilir ve onlarla arkadaşlık yapılır;

1-) Akıllı olmalıdır. Çünkü ahmak olan kimse ile arkadaşlık yapmaktan asla fayda gelmez, nefret ve soğuklukla sonuçlanır. Çünkü sana iyilik yapmak isterken bazen öyle yapar ki ondan sana büyük zarar gelir. Oysa o zarardan habersizdir.

Nitekim ahmaktan uzak olmak ibadettir, ona bakmakta günahtır demişler. Ahmak işlerin hakikatini bilmeyen, anlattığın zaman da anlamayan kimsedir.

2-) Güzel ahlaklı olmalıdır. Çünkü kötü ahlaklıdan selamette kalmak mümkün olmaz. Onun huyu harekete geçince, aradaki hakları unutur ve senin hatırını kırmaktan perva çekmez

3-) Salih olmalıdır. Çünkü günahlarda ısrar eden Allah’tan korkmaz. Allah’tan korkmayana güvenmek de caiz değildir. Allah buyurur ki: ‘Kalbini bizi anmaktan gafil bıraktıklarımıza ve arzusuna uyanlara itaat etme (Kehf’28)’

Beş kimsenin arkadaşlığından kaçınılmalıdır.

• Yalancıdır ki yalan söyler, seni aldatır

• Ahmak olan kimsedir ki, sana iyilik etmek isterken bilmeden kötülük eder.

• Cahil olan kimsedir ki, en mühim akitte senden ayrılır

• Korkaktır ki ona ihtiyacın düştüğü zaman senden kaçar

• Fasık olan kimsedir ki, seni bir lokmaya, hatta bir lokmadan aşağı olan şeye de satar. Bir lokmadan daha aşağı olan nedir diye soranlara: Uzun emel, hırs ve tama’dır

Bir kimse dostunun düşmanı ile de dost olursa, o dostluk zayıf olur

İnsanların arasına karışmakta üç günah vardır ki bunlara maruz kalacağın gibi bunlardan kaçınman da çok zordur;

• Gıybet etmek, yahut edilen gıybeti dinlemektir

• Emri maruf ve nehyi münkerin terkidir ki, eğer rıza gösterip emri maruf ve nehyi münkerden susarsa, fasık ve asi olur. Eğer rıza göstermeyip reddederse, husumet ve dargınlık olur

• Riya ve nifaktır ki, bunlar da insanların arasına karışmakla olur. Çünkü eğer insanlarla idare etmezse, ona eziyet ederler. Eğer müdara ederse, riya ve nifaka düşer. Çünkü müdara ile nifak ve riyayı birbirinden ayırmak hayli zordur. Eğer iki hasımla arkadaşlık yaparsa, her ikisi de muvafakat ederse, ikiyüzlülük zararı hasıl olur. Her ikisine de muvafakat etmezse, onların düşmanlığından kurtulamaz.

Bunun en aşağı derecesi şudur ki, kimi görürse sizi özledim demesidir. Oysa ki bu çok defa yalan olur. Eğer onu sözleri söylemezse, araya soğukluk ve nefret girer. Eğer söylerse, nifak ve ikiyüzlülük olur. Ve yine en aşağı mertebesi şudur ki:

Kime rastgelse, nasılsın, halkının ve akrabanın hali nasıldır demesidir. Oysa ki, içinde onların halini sormak düşüncesi yoktur. Şu halde bu apaçık ikiyüzlülüktür.

Beraber oturduğun kimse dünya arzusunun kesilmesine sebep olur ve seni Allah’a davet ediyorsa, onunla bulunmak büyük bir ganimettir ve onun sohbetine devam etmelidir. Bunun aksine olan kimseden de uzak ol. Bilhassa, dünyaya haris olan, hareketleri sözlerine uymayan alimin sohbeti, öldürücü zehirdir.

Hased, kibir, riya, kendini beğenme, dünya sevgisi, mevki ve mal hırsı gibi sıfatların hepsi, her biri helak sebebi olan batıni pislik ve necasettir.

Kaynak: İmam Gazali / Kimya-yı Saadet