Oruçla İlgili Bazı Fıkhi Hükümler

“Ey iman edenler… Sizden evvelkilere farz kılındığı gibi, sizin üzerinize de oruç farz kılındı, ta ki korunasınız” buyruluyor. Oruç’un bir Müslümana farz olması için, o kimsenin buluğ çağına gelmiş olması ve akıllı bulunması gereklidir.

Bu şartlara sahip olan bir Müslüman, yolculukta veya hasta olursa, orucunu, ramazandan sonra tutar. Gücü yettiği takdirde seferde iken oruç tutması evladır. Kadınlar, lohusalık ve adet hallerinde oruç tutmazlar. Hamile veya emzikli olanlara orucun zarar vereceği doktor tarafından bildirilirse, bu gibiler de, oruçlarını Ramazan sonuna bırakabilirler.

Oruç tutamayacak kadar yaşlı, yatalak, şifasız bir hastalığa tutulmuş bulunanlar ise; imkanları varsa, her gün için, fakire birer fidye verirler. (Fidye bedeli, bir fakîri günde iki öğün doyurmaktır)

Ramazan orucu, bu ayın bütün günlerinde, tanyeri ağarınca başlar, güneş batıncaya kadar devam eder.

Oruç, bu vakitler içerisinde yemekten, içmekten, kadınla erkek arasındaki cinsi münasebetten sakınmaktır. Bu sakınmaya tutmak manasına imsak denir. Bunun karşılığı ise, orucu açmak manasına gelen iftardır.

Belirli yasaklara uymayan kimsenin bozulan orucunu kaza etmesi îcabeder. Ancak bazı hallerde kaza kafi gelmeyip kefaret de gerekir. Kaza, bozulan bir orucun gününe gün tutmak; kefaret orucu ise, aralıksız olarak altmış gün veya iki kameri ay oruç tutmaktır.

Bazen de yasaklanmış fiiller işlenmekle beraber kaza veya kefaret gerekmez. Burada üç durum meydana gelmektedir:

• 1 — Orucu bozmayan şeyler

• 2 — Orucu bozup kazayı gerektiren şeyler

• 3 — Orucu bozup hem kaza, hem kefareti gerektiren şeyler

Orucu Bozmayan Şeyler

• Oruçlu bulunulduğu unutularak yemek, içmek, cinsi münasebette bulunmak

• Oruç müddeti içinde uyurken ihtilam olmak

• Cünüp olarak sabahlamak.

• İnzal vaki olmamak şartıyla öpmek

• Burundan boğaza inen veya ağıza gelen balgamı yutmak

• Oruçlunun kendi kusuru olmayarak, boğazına duman, toz veya sinek kaçmış olmak

• Dişler arasında kalmış, nohuttan küçük bir şeyi yutmak

• İnsanın elinde olmayarak mide bulantısı veya herhangi bir sebeple kusmak, yahut bu sırada mideden ağıza gelen kayı yutmak (ağız dolusu olsa da).

• Erkeklerin bıyıklarını yağlayıp, boyaması; kadınların sürme çekmesi. (Bu mevzuda diğer mezheblerde ihtilâf varsa da Hanefi mezhebinde oruca zarar vermez.)

• Kan aldırmak

• Gıybet etmek

• Gusül veya abdestten sonra ağızda kalan yaşlığı tükrükle yutmak

Orucu Bozup Kazayı Gerektiren Şeyler

• Yenmesi mutad olmayan şeyleri yemek. Mesela: Sade un, bir defada çok miktarda tuz, zeytin çekirdeği veya olgunlaşmadan yenmeyen meyvenin tuzlanmayarak çiğ ve ham olarak yenmesi (ham ayva gibi).

• Pamuk, kağıt, olmamış ceviz veya katı kabuklu badem, fındık gibi şeyleri çiğnemeden yutmak.

• Taş, maden parçası, toprak yutmak

• Ağıza alınan boyalı bir ip veya benzeri bir şeyin ağıza çıkıp rengini değiştirdiği ağızdaki tükürüğü yutmak.

• Kendi kusuru olmadan ağıza kaçan yağmur veya kar tanesini yutmak.

• Gusül veya abdest alırken hata ile boğaza veya genize kaçan suyu yutmuş olmak.

• Uyuyan oruçlunun ağzına başkası tarafından dökülen suyu yutması.

• Oruçlu olduğu halde uyuyan bir kadına, eşinin uyandırmadan münasebette bulunmuş olması.

• Dişler arasında kalmış nohut tanesi büyüklüğünde bir şeyi yemek.

• İsteyerek ağız dolusu kusmak.

• İsteyerek duman yutmak.

• Fecrin doğduğundan şüpheli bulunarak sahur yemeği yemek.

• Herhangi bir sebeple henüz güneş batmadan, güneşin battığını zannederek iftar etmek.

• Ön ve arka mahallin gayrisi, bir yere sürtmekle (karın veya uyluk) yahut istimna (el ile oynayarak) inzal vaki olmak.

• Oruçlu olduğunu unutarak yiyip içtikten veya cinsi münasebette bulunduktan sonra aynı fiili bilerek tekrarlamak.

• Niyet edilmemiş Ramazan orucunu bozmak

• Geceden niyet edilmiş bir orucu bozduktan sonra, hastalık, hayız, nifas gibi dini bir özre sahip olmak.

• Ramazan haricinde tutulmuş herhangi bir orucu bozmak

• Tek başına Ramazan hilalini görüp, alakalılarca rü’yeti nazara alınmayan ve Ramazan ilan edilmediği halde o kimsenin oruç tutmaması da yalnız kazayı gerektirir.

Orucu Bozup Hem Kaza Etmeyi Hem de Kefareti Gerektiren Şeyler

• Bilerek yenmesi ve içmesi mutad olan gıda maddelerinden yahut vücuda fayda temin eden ilaçlardan birini yemek, içmek veya cinsi münasebette bulunmak, (inzal- vuku bulmasa yine kefaret gerekir.)

• Ağıza giren yağmur, kar tanesini bilerek yutmak

• Sigara, nargile içmek veya tütsü olarak kullanılan maddelerin dumanını yutmak.

• Enfiye çekmek.

• Kil veya yemesi îtiyad haline getirilmiş toprağı yemek.

• Az tuz yemek.

• Gıybet ettikten veya şişe vurduktan sonra orucum bozuldu zannıyle yemek, içmek.

• İnzal vuku bulmadan, öpmek veya okşamaktan sonra orucum bozuldu zannıyle yemek içmek.

Kaynak: M. Talat Karaçizmel / Diyanet İlmi Dergisi / Eylül 1970 / bkz: 306-307